Lai một cặp tính trạng

Các khái niệm cơ bản:

- Alen (allele): các phiên bản khác nhau của 1 gen quy định các biến thể của môt tính trạng di truyền.

- Kiểu hình (KH):

Là tổ hợp toàn bộ các tính trạng của cơ thể. Nhưng trên thực tế, khi nói tới kiểu hình của một cơ thể, người ta chỉ xét một vài tính trạng đang được quan tâm.

VD: quả đỏ, quả vàng, thân cao, mắt nâu, …

- Kiểu gen (KG):

Là tổ hợp toàn bộ các gen trong tế bào của cơ thể. Thông thường, khi nói tới kiểu gen của một cơ thể, người ta chỉ xét một vài cặp gen liên quan tới các tính trạng đang được quan tâm.

VD: AA, Bb, Aabb, CCdd, ...

I. Thí nghiệm của Menđen:

- Đối tượng thí nghiệm của ông là đậu Hà lan, ông chọn loài này vì:

+ Loại đậu này có rất nhiều tính trạng biến dị, có các cặp tính trạng tương phản VD: hoa đỏ - hoa trắng ; hạt xanh – hạt vàng….

+ Thời gian thế hệ ngắn, số lượng cá thể đời con là rất lớn.

+ Đây là 1 loài tự thụ phấn nghiêm ngặt nên dễ tạo dòng thuần

- Menđen đã tiến hành giao phấn giữa các giống đậu Hà lan khác nhau về 1 cặp tính trạng thuần chủng tương phản.

- Phương pháp cho hai cây giao phấn:

Ông bỏ nhị hoa đỏ, lấy hạt phấn từ hoa trắng sang thụ phấn cho bầy nhụy hoa đỏ.

- Kết quả thu được: toàn bộ F1 là cây hoa đỏ.

- Cho F1 tự thụ phấn thu được F2 có sự phân ly kiểu hình xấp xỉ 3 hoa đỏ: 1 hoa trắng.

- Sơ đồ lai:

Ông lấy hạt phấn của cây hoa đỏ thụ phấn cho cây hoa trắng cũng thu được kết quả tương tự.

Menđen quy ước: hoa đỏ là tính trạng trội, hoa trắng là tính trạng lặn.

II. Menđen giải thích kết quả thí nghiệm

- F1 đều mang tính trạng trội còn tính trạng lặn xuất hiện tại F2 giúp Menđen thấy các tính trạng không trộn lẫn vào nhau như quan niệm đương thời.

- Menđen cho rằng mỗi tính trạng của cơ thể do nhân tố di truyền quy định.

- Trong tế bào sinh dưỡng nhân tố di truyền tồn tại thành từng cặp, hai nhân tố di truyền này có thể giống nhau trong trường hợp cơ thể đồng hợp tử như ở P mà Menđen đem lai.

- Từ đây ta có thể gọi: AA , aa: cơ thể đồng hợp tử ( thuần chủng) ; Aa: cơ thể dị hợp tử

- Ông cho rằng hai alen quy định một tính trạng di truyền phân ly ( tách rời nhau) trong quá trình hình thành giao tử và đi về các giao tử khác nhau. Bởi vậy mỗi trứng hoặc tinh trùng chỉ chứa 1 trong 2 giao tử có ở trong tế bào sinh dưỡng.

- P đem lai thuần chủng về 2 tính trạng tương phản nên mỗi bên cho 1 loại giao tử. cơ thể F1 mang 2 alen khác nhau nên khi giảm phân hình thành giao tử tạo ra 2 loại với tỷ lệ 1/2 .

- Khung Punnett

Ta thấy 3/4 A- ( hoa đỏ): 1/4 aa ( hoa trắng)
III. Quan hệ trội lặn giữa các tính trạng
Ở phép lai trên, ta quy ước gen:
A : quy định hoa đỏ
a : quy đinh hoa trắng
F1 có kiểu hình 100% hoa đỏ nên A trội hoàn toàn so với a, vậy nếu A trội không hoàn toàn so với a thì F1 sẽ mang kiểu hình trung gian giữa hoa đỏ và hoa trắng. khi đó ta có : AA: hoa đỏ ; Aa: hoa hồng : aa: hoa trắng.
VD:

- Một số tính trạng trội - lặn: ở cà chua tính trạng thân, cao quả đỏ là trội tính trạng thân thấp quả vàng là lặn. Ở người:các tính trạng da đen, lông mi cong, dái tai trúc, tóc xoăn..là trội so với tính trạng da trắng, lông mi thẳng, dái tai liền, tóc thẳng…

III. Lai phân tích
Phép lai phân tích là phép lai giữa 1 cơ thể mang tính trạng trội với cơ thể đồng hợp lặn.
Ứng dụng của phép lai phân tích là để kiểm tra cơ thể mang tính trạng trội đó là đồng hợp tử hay dị hợp tử:
VD : A: quy định tính trạng trội ; a: quy định tính trạng lặn. ( giả sử trội là trội hoàn toàn)
- Nếu là đồng hợp tử: AA × aa → Aa : 100% mang tính trạng trội
- Nếu là dị hợp tử: Aa × aa → 1Aa: 1aa : 50% mang tính trạng trội : 50% mang tính trạng lặn

1/2A1/2a1/2A1/4AA1/4Aa1/2a1/4Aa1/4Aa